Tuğrul Kuşu Efsanesi (Simurg)

Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka olarak da bilinen Simurg’un karşılığı olarak geçmektedir. Alp Kara Kuş, Karakuş, Akbaba veya Kerkenez anlamındaki Kerkes kuşu ile Akdoğan anlamındaki Sungur gibi isimler de aynı anlamda kullanılmıştır. Selçuklu sanatında doğunun ve batının hükümdarı anlamındaki çift başlı kartal tasvirlerinden bazılarının boyunlarında halka olması sebebi ile Anka’ya benzetilmesi bu iki efsanevi kuşun birleştiği söylenilir.

Türk mitolojisinde doğaüstü nitelikleri olan kızıl renkli devasa bir kuştur. Anka Kuşu’nu akla getirir. Ölümsüzlüğü ve yeniden dirilişi simgeler. Her gün yeniden doğar. Anka Kuşu diğer pek çok dünya uluslarının mitolojilerinde de değişik adlarla mevcuttur. Ancak Türk mitolojisindeki bu kuşun diğer mitolojilerdeki benzerlerinden en önemli farkı tek başına olmayıp bir benzerinin hatta Konrul Kuşu adında ikizinin bulunmasıdır. Her ikisi de Anka kuşunun tüm niteliklerini barındırırlar. Toğrul Kuşu yeraltına da inebilir.

Atilla Han’ın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında yer almıştır. Oğuz Kağan ilk eşini, başında Tuğrul Kuşu olan bir ağacın kovuğunda bulmuştur. Macarlar armalarında yer alan bu kuşa “Turul” derler. Bir efsaneye göre Toğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler. Yiğitleri kanatlarının altına alıp yardım eder, ne isterse yapacağını söyler. Tüyleri sihirlidir, iki tüyünü birbirine sürtünce zenci bir cin gelir ve üç dileği yerine getirir. Ufuk noktasının ötesindeki sonsuz denizde bulunan Kaf Dağının ardındaki karanlıkta yaşar.

Attila’nın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında Tuğrul kuşu yer almıştır. Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz eşini tepesinde bir Tuğrul Kuşu bulunan bir ağacın kovuğunda bulur. Bahaeddin Ögel’e göre Atilla’nın kalkanının üzerinde bir kuş (doğan) resmi vardır. Daha sonra Macar geleneğinde bu kuşun başına bir de taç koyulmuştur. Kral Geza zamanındaki Macarlar bu armayı tüm her yerde kullanmışlardır.

Bir efsaneye göre de Toğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler.